Trong những bước đầu tìm hiểu Phật giáo Nguyên thủy, không ít hành giả khi nghe danh xưng “Tam Tạng Kinh Điển” liền nảy sinh tâm lý lo lắng vì tính chất hàn lâm của nó. Có vẻ chỉ dành cho chư Tăng hoặc người học chuyên sâu. Thực ra, nếu nhìn đúng cách, Tam Tạng không hề xa lạ. Có thể ví nó như một kim chỉ nam toàn diện cho người tu tập, được chia ra để người học không bị lạc.
1. Tam Tạng là gì?
Tam Tạng (Tipiṭaka) theo nghĩa đen là “ba cái giỏ”, biểu trưng cho ba kho tàng lưu giữ và phân loại giáo huấn của Đức Thế Tôn.
Ba bộ phận chính yếu đó là:
Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Tạng Kinh (Sutta Piṭaka)
Bộ Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhamma Piṭaka)
Hệ thống Theravāda đã bảo tồn vẹn nguyên Tam Tạng bằng tiếng Pāḷi cổ, và được xem là hệ thống kinh điển cổ xưa, nhất quán và gần với lời Phật dạy nguyên thủy nhất.
Tìm hiểu Tạng Luật – Khung sườn của kỷ luật tâm linh
Dù đối tượng chính của Tạng Luật là chư Tăng Ni, nhưng sự hiểu biết về Luật sẽ giúp người tại gia tu tiến rất chắc chắn.
Bản chất của Luật không phải để kiểm soát, mà để:
Giữ đời sống thanh tịnh
Hạn chế các tranh chấp và phiền toái
Thiết lập nền tảng cho sự phát triển của Định và Tuệ
Nói một cách ngắn gọn:
Tạng Luật chính là hàng rào bảo vệ cho hành động và ngôn từ
Hành giả mới tu tập chỉ cần chú trọng vào cốt lõi:
Mối quan hệ nhân quả trong mọi việc làm
Giữ gìn sự tôn nghiêm của các chuẩn mực
Sống có kỷ luật và trách nhiệm
Sutta Piṭaka: Nguồn cảm hứng tâm linh
Sutta Piṭaka thường là bộ tạng gần gũi nhất đối với các hàng cư sĩ.
Phần này lưu giữ:
Các bài thuyết pháp của Đức Phật
Đối thoại với đệ tử, vua chúa, cư sĩ, ngoại đạo
Các hướng dẫn cụ thể về Tứ Diệu Đế: khổ, tập, diệt, đạo
Tạng Kinh được chia thành 5 bộ lớn (Nikāya), trong đó:
Có kinh dài, kinh trung, kinh ngắn
Có kinh rất thực hành (như Kinh Pháp Cú, Tứ Niệm Xứ)
Có tam tang kinh dien những bài kinh giải quyết trực tiếp các khúc mắc trong cuộc sống thường nhật
Nhìn chung:
Tạng Kinh = con đường được chỉ rõ bằng lời nói, ví dụ và kinh nghiệm sống
Người bắt đầu tu học sẽ thấy Tạng Kinh là điểm xuất phát lý tưởng nhất.
Khám phá Tạng Vi Diệu Pháp: Bản đồ chi tiết về tâm thức
Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) là phần trừu tượng và khó nhất, nhưng cũng sâu nhất.
Nếu coi:
Tạng Kinh trả lời cho câu hỏi “Đức Phật đã dạy những gì”
Thì Vi Diệu Pháp là “Pháp vận hành như thế nào”
Phần này mổ xẻ các vấn đề một cách tỉ mỉ:
Tâm là gì?
Một sát-na tâm gồm những yếu tố nào?
Cội nguồn phát sinh các triền cái tham, sân, si
Quy luật vận hành của hành động và quả tương ứng
Đối với người vừa khởi sự:
Không cần học Vi Diệu Pháp ngay
Tuy nhiên, việc biết đến sự tồn tại của nó sẽ giúp ta có cái nhìn lý tính, tránh mê tín hay hiểu sai giáo lý
Mối liên hệ giữa Tam Tạng và Tam Học
Có một sự tương quan rất logic:
Tạng Luật → Giới
Kinh Tạng hỗ trợ cho Định học
Abhidhamma Piṭaka phát triển Tuệ (Paññā)
Mỗi tạng đều có vai trò riêng nhưng luôn song hành cùng nhau:
Khi Giới hạnh trang nghiêm thì tâm Định mới có chỗ nương tựa
Nhờ năng lực của Định mà trí Tuệ mới được phát sinh
Nhờ có Tuệ mà hành giả hiểu được giá trị của Giới và giữ gìn một cách tự nhiên
Gợi ý cách học Tam Tạng cho người mới bắt đầu
Hướng đi đơn giản cho bạn:
Đừng tạo áp lực phải thông thạo mọi thứ cùng một lúc
Cần tiếp cận theo trình tự hợp lý:
Nắm vững các nguyên tắc đạo đức căn bản
Đọc Kinh để soi lại đời sống
Nếu có điều kiện thuận lợi, hãy đào sâu Vi Diệu Pháp để mở mang trí tuệ chuyên sâu
Tam Tạng không phải để trưng bày kiến thức, mà để:
tu tập và sửa đổi thân – khẩu – ý ngay trong từng khoảnh khắc của đời sống